فضای مجازی و تضعیف بنیان خانواده

پایگاه رهنما :

خانواده یکی از نظام‌های اولیه جوامع بشری است که با وجود تحولات فراوان، در اهداف و کارکردهای خود ثابت مانده و هنوز در همه جوامع اهمیت اساسی دارد. خانواده مناسب‌ترین نظام برای تأمین نیازهای مادی، روانی و معنوی بشر بوده و بهترین بستر را برای تأمین امنیت و آرامش روانی اعضا، پرورش نسل جدید و اجتماعی کردن فرزندان و برآورده ساختن نیازهای عاطفی افراد فراهم آورده است. با این حال، در عصر حاضر با گسترش رسانه‌های جدید، به ویژه اینترنت، نظام خانواده دچار مشکلات و چالش‌های اساسی شده و حتی گاه اساس و تمامیت آن نیز زیر سؤال رفته است. متأثر از این تحولات، در بیشتر جوامع از جمله ایران مشکلات متعددی برای نهاد خانواده پدید آمده است؛ اختلافات خانوادگی، طلاق، فرزندان بی‌سرپرست و بزهکاری نوجوانان و جوانان، نشان‌دهنده مشکلات اساسی در خانواده‌ها است. سنت‌ها و اخلاقیات و روش‌هایی که به تقویت خانواده می‌انجامد، گاه متزلزل شده و دوری از هویت ملی و دینی و پذیرش هویت‌های دنیاگرایانه و دور از اخلاقیات انسانی، بسیاری از مردم ما را تهدید می‌کند. در این راستا، امروزه اینترنت جایگاه ویژه‌ای در ساختار زندگی خانواده‌ها پیدا کرده است. حضور این رسانه و به طور کلی رایانه شخصی، ارتباطات خانوادگی را دستخوش تغییر کرده است. استفاده از اینترنت فعالیتی زمانبر است که مدت تعامل افراد خانواده با یکدیگر را کاهش می‌دهد. در این میان، نوجوانان به واسطه فراغتی که دارند، نسبت به دیگر بزرگسالان، مدت زمان بیشتری را به اینترنت اختصاص می‌دهند. از طرف دیگر، اینترنت کشمکش‌های جدیدی را در خانواده ایجاد می‌کند که شامل زمان استفاده از اینترنت، نوع صفحاتی که نوجوان استفاده می‌کند، دستیابی نوجوان و والدین او به اطلاعات خصوصی یکدیگر و... است. چنانچه نوجوان و دیگر اعضای خانواده در پیوندهای عاطفی و درک متقابل با دیگر اعضای خانواده دچار مشکل باشند، احساس تنهایی، افسردگی و بی‌تفاوتی کرده و برای جبران آن به یک دوست، سرگرمی خاص و... روی می‌آورند و اینترنت مناسب‌ترین محمل برای این مقصود است. امروزه توسعه وسایل ارتباط‌‌جمعی به ‌عنوان یک مسئله مهم در جهان مطرح است و نکته حائز اهمیت این است که سرعت پیشرفت فناوری وسایل ارتباط‌جمعی تقریباً از سرعت بسیاری از فناوری‌ها بیشتر است. طبیعتاً وسایل ارتباط‌جمعی آمده‌اند تا ارتباطات را تقویت کنند، به ‌نوعی می‌توان گفت؛ این ابزار سطح ارتباطات را بیشتر می‌کنند؛ اما روی عمق ارتباطات تأثیرات منفی گذاشته‌اند؛ ازجمله این اثرات منفی می‌توان به ارتباطات زوجین و خانواده‌ها اشاره کرد. با وجود اطلاعات مدیریت نشده در فضاهای مجازی، سایبر و اینترنت در کشور و دسترسی افراد در هر سن و جنسیتی به این‌گونه اطلاعات، سازندگان این ابزار در دیگر کشورها دقیقاً به ‌نوعی این موارد را فیلتر کرده‌اند که افراد در هر سن و جنسیت خاصی از اطلاعات خاص و طبقه‌بندی ‌شده‌ای که مناسب آنها است، استفاده کنند؛ ولی ما این مورد را رها کرده‌ایم و این در حالی است که می‌تواند یک آسیب جدی به تمام گروه‌های سنی وارد کند. با توجه به ایجاد وابستگی و اعتیاد به این فضاها، این فضا فوق‌العاده جذاب بوده و هر چه پیشرفت بیشتر شود متعاقباً بر جذابیت این فضا نیز افزوده خواهد شد و معمولاً با استفاده بیشتر، افراد دچار وابستگی و اعتیاد به این فضا می‌شوند و در چنین حالتی دور کردن آنها از این فضا خود به معضلی سخت تبدیل خواهد شد. در این فضا هر نوع اطلاعاتی بر اساس سلایق و علایق وجود دارد. همه مسائل مورد توجه افراد اعم از بعد مثبت و منفی در این فضا قابل ‌دسترسی است؛ در صورتی‌ که در گذشته وسایل ارتباطی به این شکل گسترده نبوده و بسیاری از این سلایق سرکوب می‌شده است. طبیعی است که وجود محتویات غیراخلاقی، تصاویر فیلم‌های مستهجن در ذهنیت افراد یک نارضایتی نسبت به روابط جنسی با همسرشان ایجاد می‌کند و موجب بی‌ثباتی در نظام خانواده می‌شود. هزینه‌های بسیار کم اتصال به این فضا یکی از عوامل تشدیدکننده محسوب می‌شود. همچنین امکان برقراری ارتباطات به ‌صورت بسیار ساده و آسان حتی با جنس مخالف و افرادی که از لحاظ اخلاقی و اعتقادی دارای مشکل هستند نیز یکی از عوامل بسیار خطرناک در این زمینه به شمار می‌آید. با توجه به خطر افتادن و شکسته شدن حریم خصوصی افراد و توانایی نفوذ به آن، در این‌گونه فضاها دیگر حریم خصوصی مفهومی ندارد و به‌طور کامل از بین رفته است. آگاهی نداشتن بسیاری از والدین در چگونگی رفتار و کنترل فرزندان در فضای مجازی، همچنین ورود جوانان و نوجوانان بدون اطلاعات کافی در این عرصه، موجب تضعیف تعلقات و اعتقادات مذهبی در میان جوانان شده و دشمن با اعمال هزینه‌های زیاد در حال ایجاد شبهه در بین افراد بوده و در این باره از ابزارهایی مانند تحریکات جنسی استفاده می‌کند. کاهش گفت‌وگو بین زوجین موجب سردتر شدن روابط و سطحی‌تر و شکننده‌تر شدن روابط و تضعیف بنیان خانواده می‌شود و یکی از عوامل کمک‌کننده در این زمینه و تقویت زمان گفت‌وگوی زوجین است. یکی دیگر از تأثیرات و تخریب‌های برنامه‌ریزی ‌شده از سوی دشمنان، القای شیوه‌های جدید زندگی و ازدواج مانند؛ ازدواج سفید است. القای این تفکرات، باورها و روش‌ها از طریق فضای سایبری و اینترنتی در حال انجام است و حتی علاوه بر بیان آن، تبلیغ نیز در این موارد صورت می‌گیرد. مهم‌ترین اثری که فضای مجازی در زندگی بشر می‌گذارد در بحث تغییر شیوه زندگی و سبک زندگی است که امیدواریم بتوانیم آن را به‌خوبی مدیریت کنیم.

سیدمحمدرضا قائم‌محمدی